Choroby skóry są bardzo rozpowszechnione i często mają podłoże immunologiczne lub alergiczne. Jedną z chorób skóry jest atopowe zapalenie skóry (AZS) – przewlekłe nawrotowe schorzenie rozpoczynające się przeważnie w wieku dziecięcym. Atopowe zapalenie skóry i jego leczenie stanowi jedno z ważniejszych problemów XXI. wieku.

Podstawowymi objawami atopowego zapalenia skóry są: nadmierna suchość skóry (efekt nieprawidłowej syntezy lipidów w naskórku w wyniku czego uszkodzona jest mechaniczna bariera ochronna skóry i zwiększona jest przeznaskórkowa utrata wody) oraz znaczne obniżenie tolerancji świądu. “Skóra atopowa” – tak lekarze nazywają skórę o takich cechach. W fazie ostrej choroby pojawiają się zmiany skórne, które mają charakter wysiękowy, a w fazie przewlekłej choroby mamy do czynienia z suchymi ogniskami wyprysku atopowego.

Mimo wielu badań naukowych przyczyna choroby nie jest znana, stwierdzono, że mimo że wielu pacjentów obserwuje się istnienie przeciwciał IgE, reakcja alergiczna nie jest główną przyczyną występowania objawów chorobowych.

Schorzeniu skóry towarzyszy świąd, każda chora osoba wie, jak bardzo ten objaw przeszkadza w codziennym funkcjonowaniu. Swędzenie powoduje olbrzymią chęć drapania, którą trudno opanować, a drapanie nasila zmiany skórne. W konsekwencji podrapana skóra traci swoje właściwości chroniące ciało od świata zewnętrznego. Przepuszczalność tej bariery wzrasta, a łatwiejsza utrata wody sprawia, że skóra staje się coraz bardziej sucha. Taka sytuacja wpływa na zwiększenie penetracji przez alergeny i inne czynniki drażniące, co nasila proces zapalny w organizmie. Kiedy pojawiają się wykwity skórne, bez trudu dochodzi do zakażeń bakteryjnych, grzybicznych i wirusowych, co wymaga natychmiastowego leczenia, czasem zajmującego bardzo dużo czasu.

Jest wiele czynników drażniących, które nasilają zmiany skórne. Należą do nich: wełna, szorstkie tkaniny syntetyczne, mydło lub resztki detergentów w niewystarczająco wypłukanych tkaninach, zanieczyszczenia znajdujące się w powietrzu. Istnieje też wiele czynników, które mogą nasilać wyprysk atopowy w zależności od indywidualnej wrażliwości. Do takich czynników należą m.in. niska temperatura, suche powietrze, długie podróże samochodem, obfite pocenie się, nieprzewiewne ubrania i obuwie, roztocze kurzu domowego (bezwzględne wskazanie do stosowania profilaktyki antyroztoczowej), dym tytoniowy, substancje chemiczne.

W AZS niezwykle ważne jest ograniczenie wszystkich czynników, które zwiększają skórny przepływ krwi, ponieważ nasilają one świąd. Do takich czynników zaliczamy m.in.: ciepło (gorące kąpiele, przegrzanie w łóżku), złość i zakłopotanie, wszelkie gorące napoje, kawa, herbata, alkohol, ostre przyprawy. Bardzo dużą rolę odgrywają czynniki emocjonalne, stres lub lęk mogą nasilać zmiany skórne.

Istnieje szereg sprawdzonych zasad postępowania, które pomagają w opanowaniu AZS, podstawą leczenia jest nawilżenie skóry, opanowanie świądu i zakażenia. Skuteczne może okazać się także leczenie farmakologiczne, prowadzone przez lekarza dermatologa-alergologa. Leczenie wyprysku atopowego polega na: łagodzeniu stanu zapalnego, unikanie drapania i tarcia wykwitów, pielęgnacji skóry i odbudowywaniu jej struktury, leczeniu zakażeń, unikaniu alergenów i innych czynników drażniących.

My skupimy się teraz jedynie na działaniach pielęgnacyjnych i profilaktyce

 

SUCHOŚĆ SKÓRY ATOPOWEJ

Niezwykle istotne jest to, że chory zarówno w okresie nasilenia objawów oraz w okresie ich ustąpienia codziennie rutynowo nawilżał skórę po każdej kąpieli. Celem preparatów nawilżających jest zwiększenie ilości wody w skórze oraz namaszczenie jej w ten sposób, żeby była mniej podatna na pęknięcia.

Dobór preparatów do nawilżania i smarowania skóry jest całkowicie indywidualny. Z własnych kilkuletnich obserwacji wynika, że tutaj „regułą jest brak reguły” i to co może pomóc jednemu atopikowi, niekoniecznie może być skuteczne w przypadku drugiego. Trzeba jednak przede wszystkim pamiętać, żeby wybierać preparaty dla skóry atopowej lub wrażliwej (emolienty), ze zwróceniem uwagi, żeby były to preparaty zawierające jak najmniej substancji dodatkowych (albo wcale), ponieważ właśnie te ostatnie mogą być dodatkowym czynnikiem drażniącym.

W stanach ostrych najbardziej sprawdza się zastosowanie opatrunku okluzyjnego (smarowanie emolientem i zawinięcie ciała bandażem), ponieważ zapobiega on przeznaskórkowej utracie wody. Należy jednak pamiętać, że zastosowanie takiego opatrunku może nasilać świąd, ponieważ pod opatrunkiem bardzo nagrzewa się chora skóra.

Kąpiele dla atopika są bardziej wskazane niż prysznice. Szczególnie należy unikać gorących pryszniców i kąpieli, ponieważ może to pogorszyć stan skóry osoby chorej. Zalecana jest letnia kąpiel, jako pozbawiona czynników drażniących – wysoka temperatura wody, uderzenie strumienia wody o podrażnioną skórę.

Do zaostrzeń stanu skóry ze względu na jej odwodnienie może też prowadzić: pływanie w wodzie morskiej, letnie plażowanie, pływanie w chlorowanej wodzie.

 

ŚWIĄD SKÓRY

Najlepszym sposobem na zmniejszenie świądu jest zimno, gdyż nasilenie jego odczuwania obserwujemy pod wpływem ciepła. Zalecane jest więc wszystko co zimne: stosowanie lekkich ubiorów, utrzymanie niskiej temperatury pomieszczeń, w szczególności sypialni, używanie lekkiej pościeli, zażywanie chłodnego prysznica itp.

W celu ograniczenia potrzeby drapania nie należy używać do mycia szorstkich myjek, a po kąpieli osuszać ciało, lekko przykładając do skóry miękki ręcznik. Działanie takie nie pozwala nasilać świądu, wycieranie szorstkich ręcznikiem ma taki sam efekt na skórze jak drapanie.

W przypadku dziecka, które może drapać się przez sen, wskazane jest zakładanie rękawiczek na dłonie, które stanowią prosty i skuteczny sposób na ograniczenie drapania. Jednocześnie należy pamiętać, że paznokcie muszą być zawsze krótko obcięte i gładko spiłowane, ponieważ pozwala to na ograniczenie uszkodzeń skóry, które mogą powstać w trakcie drapania.

 

ZAKAŻENIE SKÓRY

Ograniczenie zakażeń skóry jest bardzo istotne, ponieważ leczenie nadkażeń bakteryjnych i innych jest bardzo długotrwałe i niekorzystne dla organizmu. Gronkowiec złocisty jest obecny w wielu ogniskach wyprysku atopowego i zasadne jest stosowanie delikatnych mydeł, które zmniejszają aktywność wyprysku i umożliwiają utrzymanie małej liczby gronkowców. Obniżeniu ryzyka zakażeń sprzyja noszenie bielizny, która ma potwierdzone działanie antybakteryjne (patrz działanie materiału Evolon).

Dla osób z AZS szczególnie ważne jest unikanie osób zarażonych wirusem opryszczki wargowej, ponieważ może to spowodować poważne zakażenie skóry osoby z wypryskiem atopowym.

 

PIELĘGNACJA SKÓRY ATOPOWEJ – PORADY PRAKTYCZNE

1. Unikaj wszystkich możliwych czynników, które mogą podrażnić twoją skórę.

2. W trakcie prania ubrań korzystaj z funkcji dodatkowego płukania, aby usunąć z ubrań pozostałości detergentów.

1. Nową odzież pierz przed pierwszym założeniem, aby wypłukać z niej resztki chemikaliów.

2. Po kąpieli osusz delikatnie skórę ręcznikiem, nie wycieraj i natychmiast nałóż preparat nawilżający (przed upływem 3 min. od zakończenia mycia).

3. W niektórych ciężkich przypadkach AZS zalecane jest ograniczenie kąpieli do jednej w tygodniu i utrzymywanie czystości jedynie przy pomocy chusteczek higienicznych i środków nawilżających.

4. Preparatu nawilżającego nie należy wcierać w skórę (to jest to samo co drapanie), a jedynie należy bardzo delikatnie rozprowadzić i pozostawić do wchłonięcia.

5. Wybieraj takie preparaty, które mają dozowniki z pompką, ponieważ w lepszy sposób zapewnia to ochronę przed zainfekowaniem gronkowcem.

6. Kąpiel lub prysznic nie powinny trwać dłużej niż 20 minut.

 

Atopowe zapalenie skóry jest chorobą przewlekłą, ale restrykcyjne przestrzeganie profilaktyki (unikanie czynników drażniących oraz prawidłowa pielęgnacja), a także przeprowadzenie pełnej diagnostyki alergologicznej, żeby wykluczyć potencjalne alergeny ze środowiska osoby chorej, może sprawić, że chory przez wiele lat cieszyć się będzie stabilnym stanem skóry. Z doświadczenia wiem, że wcielenie w życie zasad nie jest takie trudne i po pewnym czasie wchodzi w nawyk, tak jak np. codzienne mycie zębów.

Oczywiście są osoby chore ze zmianami zapalnymi skóry, które nie poddają się łatwo leczeniu. Niemniej jednak wiele osób, może odczuć ulgę, w sytuacji kiedy konsekwentnie będzie przestrzegać zasad postępowania w atopową skórą. Dla wszystkich AZS jest problemem do pokonania, od nas i naszego organizmu, a także od postępów medycyny w badaniu tej choroby zależy, w jakim zakresie każdy chory będzie mógł ją pokonać.

 

Bibliografia:

1. Linda Gamlin, Alergia – jak zrozumieć, rozpoznawać, leczyć alergie i nietolerancje, Reders Digest, Warszawa 2003.

2. Atopowe zapalenie skóry, red. Wojciech Silny, Termedia, Poznań 2012.

3. Alergologia, Niels Mygund, Ronald Dahl, Soren Pedersen, Krisian Thestrup-Pedersen, Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner, Wrocław 1998.

4. Atopowe zapalenie skóry u dzieci. Praktyczny poradnik, Praca zbiorowa, Fundacja Alabaster, Warszawa 2012.